Noc świętojańska

Noc świętojańska (Wigilia świętego Jana) często mylona jest z Nocą Kupały, to jednak dwa różne święta. Noc świętojańską obchodzimy z 23 na 24 czerwca (24 czerwca to w kościele katolickim święto narodzin proroka Jana Chrzciciela).

Noc świętojańskaNoc świętojańska Fot.Tomasz Wiech / Agencja Wyborcza.pl Fot.Tomasz Wiech / AG

Noc Kupały jest słowiańskim świętem obchodzonym 21 lub 22 czerwca, w najkrótszą noc w roku. Przyjmuje się, że noc świętojańska jest próbą zastąpienia pogańskich zwyczajów nocy Kupały przez chrześcijańskie obrzędy. Noc świętojańska bywa nazywana również ogniami świętojańskimi, ponieważ ogień jest jednym z najważniejszych symboli tego święta. Dlatego podczas Wigilii świętego Jana palenie ogniska było jednym z kluczowych obrzędów; do innych związanych z ogniem należało m.in. palenie kukły i skakanie przez ognisko. Zwyczaj skakania przez ogień miał być rytuałem oczyszczającym (także z grzechów), czasami ochronnym - przeciwko złym duchom, nieszczęściom, chorobom. Niekiedy przez ogień skakano parami: młode pary skakały przez płomienie razem, żeby związek i przyszłe małżeństwo było jak najbardziej udane. Ognisko funkcjonowało też jako oś całego wydarzenia - to wokół niego tańczono, śpiewano, rozmawiano. Do innych zwyczajów należało święcenie ziół (macierzanki i dziurawca, zwanego zielem świętego Jana), obrzęd święcenia wody i puszczanie wianków. Zwyczaj wianków praktykowany jest do dzisiaj, jednak obecnie głównie w formie zabawy towarzyskiej - obecnie większe miasta w Polsce organizują wtedy imprezy plenerowe, koncerty, pokazy filmów i pikniki. A jak dawniej wyglądały wianki? Dziewczęta, po upleceniu wianków z kwiatów i ziół, po umieszczeniu w środku płomienia - swobodnie puszczały swoje wianki do rzeki. Jeżeli taki wianek został wyłowiony przez mężczyznę, ten od razu zaczynał poszukiwania właścicielki wianka i para mogła liczyć na powodzenie w miłości. Jeżeli wianek popłynął dalej, niezłapany przez żadnego kawalera - dziewczyna dalej mogła liczyć na miłość i zamążpójście, jednak nie w najbliższym czasie. Najgorszą wróżbą była sytuacja w której wianek utonął - oznaczało to, że jego właścicielka ma spore szanse zostać starą panną.

Na czym w takim razie polega Noc Kupały? To słowiańskie święto, było okazją do radosnego celebrowania miłości, płodności oraz żywiołów ognia i wody. Niektórzy przyjmują istnienie Kupały, (zwanego też Kupajło), który rzekomo był słowiańskim bóstwem płodności. Ze względu na miłosny aspekt święta, czasami mówi się, że kupalnocka, zwana także sobótką, to słowiański odpowiednik Walentynek. Noc Kupały to również jedyny moment w roku, w którym zakwita legendarny kwiat paproci.

Nie tylko wśród Słowian uroczyście obchodzono letnie przesilenie: w krajach anglosaskim powodem do świętowania było Midsummer, podobnie jak w krajach skandynawskich i germańskich. Wyjątkową czerwcową noc świętują też Finowie, Estończycy, Litwini i mieszkańcy Łotwy, w której to święto państwowe i dzień wolny od pracy, zwany Ligo. W Grecji zachował się zwyczaj skakania ponad płomieniami, a w niektórych rejonach Afryki tego dnia rozpalano wielkie ogniska.

Copyright © Agora SA